SCHEMATY POZNAWCZE
Schematy – to struktury poznawcze, za pomocą których ludzie organizują swoją wiedzę o świecie.
Schemat poznawczy jest rozumiany jako organizacja naszych uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób czy obiektów.
Uniwersalne zasady budowy schematu:1) PROTOTYPOWOŚĆ
2) HIERARCHICZNOŚĆ
Postrzeganie rzeczywistości i nasze zachowanie zależy od wykształconych przez nas struktur wiedzy, przede wszystkim zaś od tego, które z nich są zaktywizowane w momencie dokonywania spostrzeżeń.
Warunkiem koniecznym do tego, by jakaś struktura wiedzy wpływała na przetwarzanie informacji – jest jej zaktywizowanie i możliwość zastosowania do przetwarzania danych.
Schematy są uruchamiane automatycznie!!!Wybór schematu zależy to od ich DOSTĘPNOŚCI.
Dostępność = łatwość uświadamiania sobie myśli i idei. Idea dostępna – to taka, która jest obecnie uświadamiana albo, która może zostać łatwo przywołana do świadomości.
Schematy dostępne to te:
1) NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANE
2) OSTATNIO UŻWANE
Stąd w aktywizowaniu schematów mogą uczestniczyć tzw. ZDARZENIA POPRZEDZAJĄCE, czyli ostatnie doświadczenia, które AKTYWIZUJĄ konkretne SCHEMATY.
Wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających polega na zwiększaniu dostępności schematu pod wpływem tego, co było doświadczane bezpośrednio przedtem.
Rodzaje schematów:
Schematy osób= to reprezentacje ludzi – konkretnych osób, postaci, ich rodzajów i kategorii.
Najważniejszymi kategorialnymi schematami osób są STEREOTYPY i ROLE SPOŁECZNE
Stereotyp = to uogólniona reprezentacja grupy osób wyodrębnionej ze względu na jakąś łatwo zauważalną cechę określająca społeczną tożsamość członków danej grupy
Schemat roli społecznej = jest zbiorem oczekiwań co do zachowań odpowiednich czy typowych dla osoby zajmującej jakąś pozycję społeczną
Schematy cech – nie odzwierciedlają ani „całych ludzi” ani „całych zdarzeń” lecz jedynie pewne rodzaje ich zmienności i powiązań pomiędzy oderwanymi cechami, np. „inteligentny” – w okularach; „ciepły” – otyły; etc.
Schematy decydują o selektywności uwagi, o sposobie interpretacji nadchodzących informacji o zapamiętywaniu informacji oraz przywoływaniu danych z pamięci.
Schemat poznawczy jest rozumiany jako organizacja naszych uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób czy obiektów.
(Bartlett, 1932)
Ryszard Horowitz, Waterscape
Uniwersalne zasady budowy schematu:1) PROTOTYPOWOŚĆ
2) HIERARCHICZNOŚĆ
Postrzeganie rzeczywistości i nasze zachowanie zależy od wykształconych przez nas struktur wiedzy, przede wszystkim zaś od tego, które z nich są zaktywizowane w momencie dokonywania spostrzeżeń.
Warunkiem koniecznym do tego, by jakaś struktura wiedzy wpływała na przetwarzanie informacji – jest jej zaktywizowanie i możliwość zastosowania do przetwarzania danych.
Schematy są uruchamiane automatycznie!!!Wybór schematu zależy to od ich DOSTĘPNOŚCI.
Schematy dostępne to te:
1) NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANE
2) OSTATNIO UŻWANE
Stąd w aktywizowaniu schematów mogą uczestniczyć tzw. ZDARZENIA POPRZEDZAJĄCE, czyli ostatnie doświadczenia, które AKTYWIZUJĄ konkretne SCHEMATY.
Wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających polega na zwiększaniu dostępności schematu pod wpływem tego, co było doświadczane bezpośrednio przedtem.
Rodzaje schematów:
- SKRYPTY (reprezentacje ciągów zdarzeń i działań)
- SCHEMATY OSÓB (STEREOTYPY & SCHEMATY RÓL SPOŁECZNYCH)
- SCHEMATY CECH
Schematy osób= to reprezentacje ludzi – konkretnych osób, postaci, ich rodzajów i kategorii.
Najważniejszymi kategorialnymi schematami osób są STEREOTYPY i ROLE SPOŁECZNE
Stereotyp = to uogólniona reprezentacja grupy osób wyodrębnionej ze względu na jakąś łatwo zauważalną cechę określająca społeczną tożsamość członków danej grupy
Schemat roli społecznej = jest zbiorem oczekiwań co do zachowań odpowiednich czy typowych dla osoby zajmującej jakąś pozycję społeczną
Schematy cech – nie odzwierciedlają ani „całych ludzi” ani „całych zdarzeń” lecz jedynie pewne rodzaje ich zmienności i powiązań pomiędzy oderwanymi cechami, np. „inteligentny” – w okularach; „ciepły” – otyły; etc.
Schematy decydują o selektywności uwagi, o sposobie interpretacji nadchodzących informacji o zapamiętywaniu informacji oraz przywoływaniu danych z pamięci.
Źródło: Strelau, Psychologia. Podręcznik akademicki... t. 3, GWP, Gdańsk 2000, s. 27-45; Aronson i wsp., Psychologia społeczna. Serce i umysł, Zysk i S-ka, Poznań 1997, s. 124-136.
PYTANIA KONTROLNE:1) Co to jest schemat poznawczy?
2) Jakie wyróżniamy rodzaje schematów?
3) Na czym polega zasada prototypowości, a na czym zasada hierarchiczności w odniesieniu do struktur wiedzy?
4) W jaki sposób schematy wpływają na zapamiętywanie informacji?
5) Jakie warunki musza być spełnione, aby skrypt zaczął regulować przebiegiem zachowania?
2) Jakie wyróżniamy rodzaje schematów?
3) Na czym polega zasada prototypowości, a na czym zasada hierarchiczności w odniesieniu do struktur wiedzy?
4) W jaki sposób schematy wpływają na zapamiętywanie informacji?
5) Jakie warunki musza być spełnione, aby skrypt zaczął regulować przebiegiem zachowania?
