POSTAWY
Postawą wobec dowolnego obiektu (przedmiotu/ zdarzenia/ idei/ osoby) nazywamy względnie stałą skłonność do pozytywnego lub negatywnego ustosunkowywania się człowieka do tego obiektu.
Cechy postawZNAK POSTAWY – stosunek do przedmiotu postawy
(+) dodatni
(O) obojętny
(–) ujemny
WAŻNOŚĆ – znaczenie, jakie przypisujemy danej postawie w swoim życiu
Postawy centralne – dotyczą obiektów ważnych dla jednostki, na które jednostka zwraca szczególną uwagę i podejmuje szereg zabiegów w celu konfrontacji z obiektem postawy.
Postawy peryferyjne – nie mają dla nas większego znaczenia. Nie wykazujemy zainteresowania obiektem takiej postawy, nie inicjujemy kontaktu z obiektem postawy.
TRWAŁOŚĆ – odporność postawy na zmianę
Postawy o wysokiej trwałości – niezmienność przekonań, emocji i zachowań związanych z obiektem pstawy.
Postawy o niskiej trwałości – podatne na zmiany.
Postawa ma charakter podmiotowy i przedmiotowy, tzn., jest zawsze:
(1) ZDOBYWANIE WIEDZY O OBIEKCIE – nabywanie przekonań na temat właściwości obiektu
(2) PRZEŻYCIA EMOCJONALNE kierowane na obiekt
(3) ZACHOWANIA kierowane na obiekt
(4) PRZEJMOWANIE „gotowych” postaw od innych.
Postawa jako rezultat emocji1) warunkowanie klasyczne wielokrotne pojawianie się obiektu, któremu towarzyszy dowolna nagroda prowadzi do wykształcenia się pozytywnego stosunku do tego obiektu. Natomiast pojawianie się tego samego obiektu w trakcie jakiegoś zdarzenia karzącego (gdy towarzyszy mu bodziec awersyjny) – prowadzi do wykształcenia się stosunku negatywnego.
2) przeniesienie ustosunkowania z bodźca wywołującego reakcję emocjonalną na współwystępujący z nim obiekt postawy (nie wymaga wielokrotnego współwystępowania obiektu postawy z bodźcem generującym określone emocje).
3) Komunikaty podprogowe
4) Warunkowanie instrumentalne – uczenie się znaczenia pierwotnie obojętnej reakcji, dzięki temu, że po tej reakcji pojawiają się pozytywne lub negatywne dla jednostki zdarzenia (Koty Thorndike’a).
5) Efekt/zjawisko „samej ekspozycji” (Zajonc, 1985) im częściej jakiś obiekt jest eksponowany – tym bardziej jest przez nas lubiany = sama ekspozycja danego obiektu wystarcza aby go polubić (por. Cialdini, lubimy to, co znamy)
„Efekt samej ekspozycji” występuje w sytuacji, gdy obiekt postawy:
(1) na wstępie jest co najmniej neutralny
(2) nie jest eksponowany „non stop”
(3) jest złożony (obiekty proste szybciej się nudzą)
(4) jest niezbyt ważny (w wypadku ważnych obiektów dysponujemy zwykle większą ilością informacji na ich temat, co samo przez się silniej wpływa na nasze ustosunkowanie do tych obiektów.
Wpływ POSTAW na rozumienie świataPostawy – podobnie jak inne rodzaje struktur wiedzy – wywołują tendencyjność w przetwarzaniu informacji o obiektach, których dotyczą.
Tendencyjność ta dotyczy:
¥ poszukiwania informacji (selektywność poszukiwania informacji)
¥ interpretacji danych odbieranych na bieżąco
¥ wnioskowania z danych
¥ zapamiętywania danych i przywoływania ich z pamięci
Selektywność w poszukiwaniu informacjiAby przeciwdziałać wystąpieniu dysonansu poznawczego (por. Festinger) przyswajamy raczej informacje zgodne z naszymi postawami a unikamy informacji z nimi sprzecznych.
Warunki, w których zanika potrzeba unikania argumentów sprzecznych z postawą:
Sytuacyjne moderatory zgodności postaw z zachowaniem(Abelson, 1982)
Sytuacje indywidualizujące = to warunki umożliwiające postępowanie zgodne z naszymi preferencjami, nakłaniające do myślenia o sobie lub o swoich poglądach i zachęcające nas do wykorzystywania płynących stąd wniosków we własnym działaniu. >zgodność postaw z zachowaniem bardzo duża
Sytuacje dezindywiduujące = to warunki, w których następuje czasowe nasilenie identyfikacji jednostki z jakąś grupą, jej symbolami i wartościami w takim stopniu, że jej osobiste wartości i opinie przestają regulować jej zachowanie. >zgodność postaw z zachowaniem zanika
Sytuacje skryptowe = to warunki, które mniej lub bardziej automatycznie inicjują gotowy już ciąg zachowań – czyli skrypt. >zgodność postaw z zachowaniem bardzo mała (zachowanie zgodne raczej ze skryptem)
Bohdan Wojciszke, 2000
Jehan Choo
Cechy postawZNAK POSTAWY – stosunek do przedmiotu postawy
(+) dodatni
(O) obojętny
(–) ujemny
WAŻNOŚĆ – znaczenie, jakie przypisujemy danej postawie w swoim życiu
Postawy centralne – dotyczą obiektów ważnych dla jednostki, na które jednostka zwraca szczególną uwagę i podejmuje szereg zabiegów w celu konfrontacji z obiektem postawy.
Postawy peryferyjne – nie mają dla nas większego znaczenia. Nie wykazujemy zainteresowania obiektem takiej postawy, nie inicjujemy kontaktu z obiektem postawy.
TRWAŁOŚĆ – odporność postawy na zmianę
Postawy o wysokiej trwałości – niezmienność przekonań, emocji i zachowań związanych z obiektem pstawy.
Postawy o niskiej trwałości – podatne na zmiany.
Postawa ma charakter podmiotowy i przedmiotowy, tzn., jest zawsze:
- CZYJĄŚ postawą (jednostki/ grupy) oraz
- postawą WOBEC CZEGOŚ (obiektu/ przedmiotu postawy).
- Poznawczy
Co jednostka wie na temat obiektu postawy? Jakie ma przekonania na temat obiektu postawy? - Emocjonalny
Jakie emocje uruchamia w jednostce obiekt postawy? Jakie oszacowania i oceny są z nim związane? - Behawioralny
Jakie zachowania podejmuje (lub jest skłonna podjąć) jednostka wobec obiektu postawy?
(1) ZDOBYWANIE WIEDZY O OBIEKCIE – nabywanie przekonań na temat właściwości obiektu
(2) PRZEŻYCIA EMOCJONALNE kierowane na obiekt
(3) ZACHOWANIA kierowane na obiekt
(4) PRZEJMOWANIE „gotowych” postaw od innych.
Postawa jako rezultat emocji1) warunkowanie klasyczne wielokrotne pojawianie się obiektu, któremu towarzyszy dowolna nagroda prowadzi do wykształcenia się pozytywnego stosunku do tego obiektu. Natomiast pojawianie się tego samego obiektu w trakcie jakiegoś zdarzenia karzącego (gdy towarzyszy mu bodziec awersyjny) – prowadzi do wykształcenia się stosunku negatywnego.
2) przeniesienie ustosunkowania z bodźca wywołującego reakcję emocjonalną na współwystępujący z nim obiekt postawy (nie wymaga wielokrotnego współwystępowania obiektu postawy z bodźcem generującym określone emocje).
3) Komunikaty podprogowe
4) Warunkowanie instrumentalne – uczenie się znaczenia pierwotnie obojętnej reakcji, dzięki temu, że po tej reakcji pojawiają się pozytywne lub negatywne dla jednostki zdarzenia (Koty Thorndike’a).
5) Efekt/zjawisko „samej ekspozycji” (Zajonc, 1985) im częściej jakiś obiekt jest eksponowany – tym bardziej jest przez nas lubiany = sama ekspozycja danego obiektu wystarcza aby go polubić (por. Cialdini, lubimy to, co znamy)
„Efekt samej ekspozycji” występuje w sytuacji, gdy obiekt postawy:
(1) na wstępie jest co najmniej neutralny
(2) nie jest eksponowany „non stop”
(3) jest złożony (obiekty proste szybciej się nudzą)
(4) jest niezbyt ważny (w wypadku ważnych obiektów dysponujemy zwykle większą ilością informacji na ich temat, co samo przez się silniej wpływa na nasze ustosunkowanie do tych obiektów.
Wpływ POSTAW na rozumienie świataPostawy – podobnie jak inne rodzaje struktur wiedzy – wywołują tendencyjność w przetwarzaniu informacji o obiektach, których dotyczą.
Tendencyjność ta dotyczy:
¥ poszukiwania informacji (selektywność poszukiwania informacji)
¥ interpretacji danych odbieranych na bieżąco
¥ wnioskowania z danych
¥ zapamiętywania danych i przywoływania ich z pamięci
Selektywność w poszukiwaniu informacjiAby przeciwdziałać wystąpieniu dysonansu poznawczego (por. Festinger) przyswajamy raczej informacje zgodne z naszymi postawami a unikamy informacji z nimi sprzecznych.
Warunki, w których zanika potrzeba unikania argumentów sprzecznych z postawą:
- sytuacje wymuszające bezstronność (np. publiczny charakter zachowania/ konieczność wyjaśnienia go innym.
- brak zaangażowania (sprawa jest dla nas mało ważna)
- przekonanie, że łatwo poradzimy sobie z kontrargumentami
- przygotowywanie się do zmiany poglądu, poszukiwanie argumentów na rzecz przyszłych poglądów
Tendencyjność interpretacji danych odbieranych na bieżąco„Postawa wobec obiektu jest skojarzeniem REPREZENTACJI tego OBIEKTU z określonym ustosunkowaniem, czyli REAKCJĄ UCZUCIOWĄ” Russell Fazio (1986).
Siła tego skojarzenia jest równoznaczna z siłą postawy.
Postawy ukształtowane w wyniku naszego bezpośredniego kontaktu z ich obiektami cechują się większą siłą od postaw wykształconych na bazie informacji z drugiej ręki.
W wypadku silnych postaw samo pojawienie się obiektu postawy powoduje automatyczną aktywizację stosunku emocjonalnego wobec tego obiektu.
AUTOMATYCZNY i NIESPECYFICZNY wpływ emocji aktywizowanych przez pojawienie się obiektu postawy:
Pojawienie się obiektu postawy silnie pozytywnej – przyspiesza formułowanie pozytywnych, a opóźnia formułowanie negatywnych sądów na tematy nie związane z tymi obiektami.
Pojawienie się obiektu postawy silnie negatywnej – spowalnia formułowanie pozytywnych i przyspiesza formułowanie negatywnych sądów na tematy kompletnie nie związane z tymi obiektami.
Tendencyjność interpretacji danych wywoływanych z pamięciPostawy, tak jak inne struktury wiedzy ułatwiają zapamiętywanie związanych z nimi informacji: materiał – zarówno zgodny, jak i sprzeczny z postawami jest lepiej zapamiętywany od materiału neutralnego!
Siła tego skojarzenia jest równoznaczna z siłą postawy.
Postawy ukształtowane w wyniku naszego bezpośredniego kontaktu z ich obiektami cechują się większą siłą od postaw wykształconych na bazie informacji z drugiej ręki.
W wypadku silnych postaw samo pojawienie się obiektu postawy powoduje automatyczną aktywizację stosunku emocjonalnego wobec tego obiektu.
AUTOMATYCZNY i NIESPECYFICZNY wpływ emocji aktywizowanych przez pojawienie się obiektu postawy:
Pojawienie się obiektu postawy silnie pozytywnej – przyspiesza formułowanie pozytywnych, a opóźnia formułowanie negatywnych sądów na tematy nie związane z tymi obiektami.
Pojawienie się obiektu postawy silnie negatywnej – spowalnia formułowanie pozytywnych i przyspiesza formułowanie negatywnych sądów na tematy kompletnie nie związane z tymi obiektami.
Tendencyjność interpretacji danych wywoływanych z pamięciPostawy, tak jak inne struktury wiedzy ułatwiają zapamiętywanie związanych z nimi informacji: materiał – zarówno zgodny, jak i sprzeczny z postawami jest lepiej zapamiętywany od materiału neutralnego!
(Hymes, 1986)
Sytuacje indywidualizujące = to warunki umożliwiające postępowanie zgodne z naszymi preferencjami, nakłaniające do myślenia o sobie lub o swoich poglądach i zachęcające nas do wykorzystywania płynących stąd wniosków we własnym działaniu. >zgodność postaw z zachowaniem bardzo duża
Sytuacje dezindywiduujące = to warunki, w których następuje czasowe nasilenie identyfikacji jednostki z jakąś grupą, jej symbolami i wartościami w takim stopniu, że jej osobiste wartości i opinie przestają regulować jej zachowanie. >zgodność postaw z zachowaniem zanika
Sytuacje skryptowe = to warunki, które mniej lub bardziej automatycznie inicjują gotowy już ciąg zachowań – czyli skrypt. >zgodność postaw z zachowaniem bardzo mała (zachowanie zgodne raczej ze skryptem)
Źródło: B. Wojciszke, 2000, s. 88, za: Abelson, 1982
